Lees op deze pagina alles over de narcistische-persoonlijkheidsstoornis kenmerken
Inhoud van deze pagina:
- Korte schets van de narcistische-persoonlijkheidsstoornis kenmerken
- Hoe ontstaan de narcistische-persoonlijkheidsstoornis kenmerken?
- Hoe wordt een narcistische-persoonlijkheidsstoornis bij de Viersprong vastgesteld?
- Officiële criteria narcistische-persoonlijkheidsstoornis (DSM-5)
- Behandeling van de narcistische-persoonlijkheidsstoornis
- Behandeling van de narcistische-persoonlijkheidsstoornis bij de Viersprong
Korte schets van de narcistische-persoonlijkheidsstoornis kenmerken
De narcistische-persoonlijkheidsstoornis, wordt vaak gezien als twee zijdes van dezelfde medaille. Vanuit deze visie staat aan de ene kant een opgeblazen gevoel en zucht naar bewondering centraal en aan de andere kant is er sprake van een extreem gevoel van minderwaardigheid en onzekerheid. De omgeving van iemand met deze stoornis krijgt dan meestal te maken met de ‘grootse’ kant van de munt, toch geldt dit niet voor alle mensen met de narcistische-persoonlijkheidsstoornis. Mensen met een narcistische-persoonlijkheidsstoornis vertellen over het algemeen graag over hun probleemloze leven, grootse toekomstplannen en buitengewone prestaties en capaciteiten. En wanneer je zo iemand oppervlakkig kent, kun je dan ook erg onder de indruk raken van zo’n getalenteerde persoonlijkheid.
Mensen met een narcistische-persoonlijkheidsstoornis hebben deze bewondering en aandacht vaak ook nodig om zichzelf de moeite waard te vinden. Veel mensen met deze stoornis vinden bovendien dat ze er recht op hebben. Daarin speelt mee dat ze het idee hebben door hun uitzonderlijkheid bepaalde privileges hebben die anderen niet hebben. Iemand met een narcistische-persoonlijkheidsstoornis voelt zich meestal verheven boven anderen en sommige van hen zullen een ander moeiteloos ‘gebruiken’ wanneer hij of zij hier zelf beter van wordt.
Maar er is ook een andere kant aan de medaille. Diep vanbinnen zijn mensen met narcistische-persoonlijkheidsproblemen vaak eenzaam, kwetsbaar en hebben ze een groot minderwaardigheidsgevoel. Mensen met narcistische problematiek zijn dan ook erg gevoelig voor krenking en afwijzing. Kritiek op hun gedrag leidt in hun gedachte vaak direct tot het onderuithalen van hen als persoon. Ze reageren in dit soort gevallen vaak met woede, maar verbergen daarmee de onmacht, onzekerheid en schaamte die ze diep van binnen voelen. Daarbij komt dat ze grote moeite hebben met het verdragen van echte intimiteit, omdat dan ook wordt verlangd dat je je kwetsbaarheid kan tonen en je klein mag zijn.
De zojuist beschreven kanten van de munt gelden overigens niet voor alle mensen met een narcistische-persoonlijkheidsstoornis. Bij sommige van hen blijft de ‘grootse’ kant meer op de achtergrond en zien we juist meer de minderwaardige kant aan de oppervlakte, waarbij zij nog steeds erg op zichzelf gericht zijn. Deze mensen zijn vaak veel energie kwijt aan hun gevoel van minderwaardigheid en hebben weinig oog voor anderen en hun eigen gevoelens. Toch voelen ze zich ook speciaal en uniek, waarbij ze vanuit hun minderwaardigheid kunnen denken dat ze bepaalde dingen niet hoeven doen, gewoon omdat ze er recht op hebben.
Wat algemeen voor alle mensen met narcistische problematiek geldt is dat ze in hun leven vaak te maken krijgen met problemen op hun werk en in intieme relaties. Grootste plannen worden dan niet waargemaakt of collega’s hebben last van het egocentrische en (subtiele) manipulerende gedrag waarbij afspraken soms niet worden nagekomen. Partners en kinderen voelen zich daarnaast vaak niet gehoord en gesteund, krijgen zelf weinig ruimte om eigen ideeën te ontplooien of krijgen soms zelfs met agressie te maken. Op dit soort momenten, wanneer hun ‘buitenwereld’ op springen lijkt te staan, komt de meer onzekere en minderwaardige kant van de medaille (nog) meer in beeld. Angst, somberheid en depressies liggen dan op de loer. Wanneer dat gebeurt, is de kans het grootst dat iemand zichzelf voor een behandeling aanmeldt. Eerder zal dit niet snel gebeuren, dan ligt de ‘last’ vooral bij mensen uit zijn of haar omgeving.
Hoe ontstaan de narcistische-persoonlijkheidsstoornis kenmerken?
Uit verschillende onderzoeken blijkt dat 0,1 % tot 3,9% van de mensen uit de algemene bevolking deze stoornis heeft. Hoe een narcistische persoonlijkheidsstoornis zich ontwikkelt, is niet precies bekend. Het gaat waarschijnlijk om een belangrijke mix van een aantal factoren die op elkaar inwerken, zoals erfelijke, biologische, psychologische en omgevingsinvloeden. Wat we dankzij neuropsychologisch onderzoek ondertussen wel weten is dat de verhouding tussen denken en voelen bij mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis aantoonbaar uit balans is. Hierbij valt vooral het gevoelstekort en het gebrek aan het zich kunnen inleven in anderen (empathie) op. Als oorzaken hiervoor kunnen voorzichtig een aantal zaken genoemd worden die te maken hebben met de omgeving waarin het kind opgroeit.
Zo weten we dat veel mensen met een narcistische-persoonlijkheidsstoornis opgegroeid zijn in een omgeving die onvoldoende veilig was, bijvoorbeeld omdat ouders te weinig in de gaten hadden wat het kind nodig had. Hierdoor leert een kind onvoldoende vertrouwen op een ander, maar ook op zichzelf. Iemand heeft als kind niet geleerd om zich goed over zichzelf te voelen en positief over zichzelf en de ander te denken het oké is. Mensen met een narcistische-persoonlijkheidsstoornis hebben vaak ook onvoldoende geleerd om met emoties om te gaan, ze hebben geleerd deze ver weg te stoppen. Vanwege het gevoel zelf niet oké te zijn, investeren ze veel in een ideale buitenkant. Anderen kunnen zo niet zien dat je jezelf niet oké voelt. Het kost wel ontzettend veel energie om zo’n buitenkant hoog te houden. Hierdoor is er weinig energie over om je te verplaatsen in hoe anderen zich voelen, maar ook in hoe je jezelf voelt. Voor anderen kunnen mensen met deze persoonlijkheidsstoornis daarom egocentrisch overkomen.
Vaak is het zo dat degene met een narcistische-persoonlijkheidsstoornis zelf weinig last heeft, degene staat namelijk niet in contact met zijn negatieve zelfbeeld, het opgeblazen zelfgevoel staat op de voorgrond. En door zich af te schermen van emoties van zichzelf en van anderen, kun je veel doen (liegen, manipuleren enz.) zonder daar last van te hebben. Anderen zullen eerder klagen, bijvoorbeeld omdat zij het gevoel hebben dat degene met de narcistische-persoonlijkheidsstoornis nooit echt naar hen luistert. In stressvolle situaties zal degene met de narcistische-persoonlijkheidsstoornis misschien wel last gaan krijgen, bijvoorbeeld bij problemen in een huwelijk of op het werk, wat kan leiden tot somberheid en depressies.
Hoe wordt een narcistische-persoonlijkheidsstoornis bij de Viersprong vastgesteld?
Mensen met een narcistische-persoonlijkheidsstoornis zullen zich niet snel aanmelden bij een zorginstelling zolang zij voldoende energie hebben om hun buitenkant hoog te houden. Wanneer zij zich wel aanmelden, is dit meestal na een depressie of op aanwijzing van een werkgever of partner. Naast het voeren van een of meerdere gesprekken met een intaker, worden ook een interview en verschillende vragenlijsten afgenomen. Op deze manier kan de intaker een zo compleet mogelijk beeld krijgen van de situatie. Dat wil zeggen van de klachten, problemen en achtergrond.
De uiteindelijke diagnose wordt vastgesteld volgens de richtlijnen die binnen de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) gelden. Op dit moment wordt binnen de GGZ voor de diagnose van persoonlijkheidsstoornissen gebruik gemaakt van de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, in het kort de DSM-5. Dit is internationaal gezien het meest gebruikte classificatiesysteem voor het vaststellen van persoonlijkheidsstoornissen. Binnen de Viersprong wordt hiervoor gebruik gemaakt van een interview dat de criteria van de DSM uitvraagt. Dit is de meest betrouwbare manier om persoonlijkheidsstoornissen vast te stellen. Wanneer een narcistische-persoonlijkheidsstoornis wordt vastgesteld, past de problematiek in onderstaande omschrijving van de DSM-5.
Officiële criteria narcistische-persoonlijkheidsstoornis (DSM-5)
Een diepgaand patroon van grootheidsgevoelens (in fantasie of gedrag), behoefte aan bewondering en gebrek aan empathie, beginnend in de vroege volwassenheid en tot uiting komend in diverse situaties, zoals blijkt uit vijf (of meer) van de volgende kenmerken:
- heeft een opgeblazen gevoel van eigen belangrijkheid (bv. overdrijft eigen prestaties en talenten, verwacht als superieur erkend te worden zonder de erbij horende prestaties)
- is gepreoccupeerd met fantasieën over onbeperkte successen, macht, genialiteit, schoonheid of ideale liefde
- gelooft dat hij ‘heel speciaal’ en uniek is en alleen begrepen kan worden door, of hoort om te gaan met, andere heel speciale mensen (of instellingen) met een hoge status
- verlangt buitensporige bewondering
- heeft een gevoel bijzondere rechten te hebben, dat wil zeggen onredelijke verwachting van een uitzonderlijk welwillende behandeling of een automatisch meegaan met zijn verwachtingen
- exploiteert anderen, dat wil zeggen maakt misbruik van anderen om zijn eigen doeleinden te bereiken
- heeft gebrek aan empathie: is niet bereid de gevoelens en behoeften van anderen te erkennen of zich ermee te vereenzelvigen
- is vaak afgunstig of meent dat anderen op hem afgunstig zijn
- is arrogant of toont hooghartig gedrag of hooghartige houdingen
Behandeling van de narcistische-persoonlijkheidsstoornis
Uit onderzoek is gebleken dat het behandelen van de narcistische-persoonlijkheidsstoornis mogelijk is. Tijdens psychotherapie wordt meestal gewerkt aan het leren stellen van realistische doelen, het leren verdragen en accepteren van kritiek en het zich leren verplaatsen in de behoeften en gevoelens van anderen. Ook wordt gewerkt aan het ontwikkelen van een meer realistisch zelfbeeld, waardoor de persoon zich ook niet meer hoeft te richten op het energieslurpende hooghouden van een bijzonder beeld van zichzelf. Samen met motivatie en wil om samen te werken met de behandelaar, zal een behandeling bij de Viersprong in de meeste gevallen leiden tot verbetering. In intensieve psychotherapie zal in de meeste gevallen een merkbare verbetering in het functioneren, de omgang met anderen en de ervaren kwaliteit van leven worden bereikt.
Behandeling van de narcistische-persoonlijkheidsstoornis bij de Viersprong
Voor de behandeling van een narcistische-persoonlijkheidsstoornis of trekken van deze stoornis zijn binnen de Viersprong verschillende mogelijkheden. Afhankelijk van de ernst van de problemen, wordt meestal een keuze gemaakt uit een van de volgende zorgprogramma’s:
Disclaimer ten aanzien van deze pagina
De persoonlijkheidsstoornis en de daarvoor geschikte behandeling hebben wij met zo groot mogelijke zorgvuldigheid beschreven op deze webpagina. Het doel daarbij is om u een algemeen beeld te geven van de persoonlijkheidsstoornis en onze mogelijkheden daar een passende behandeling bij te bieden. Echter, de realiteit is vaak veel complexer dan hierboven staat beschreven en daarom zijn wij helaas niet altijd in staat om een passende behandeling te bieden. Vaak is er sprake van meerdere stoornissen die samen voorkomen en dan is het voor ons zoeken naar wat we eerst aanpakken en op welke manier. Het kan dan voorkomen dat wij hiervoor onvoldoende kennis en ervaring in huis hebben, we kijken dan wel waar u wel geholpen zou kunnen worden. Kijkt u voor verdere informatie naar onze disclaimer op https://www.deviersprong.nl/disclaimer.